Nỗi đau càng trở nên nặng nề hơn khi bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị với chi phí dao động từ 50-70 triệu đồng/tháng, vượt xa khả năng tài chính của gia đình.
Tại Bệnh viện K (Hà Nội), người phụ nữ cho biết trong gia đình không ai từng mắc bệnh ung thư. Sau khi thực hiện các xét nghiệm, chụp chiếu và phân tích đột biến gene, bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng Khoa Ngoại bụng 1, xác định chị Mai mắc UT, nhiều khả năng do thói quen ăn uống và sinh hoạt.
Suốt hơn 10 năm qua, chị và chồng bán thức ăn vặt cho trẻ em, chủ yếu là xúc xích, thịt nướng, nem chua… Những thực phẩm không bán hết thường được chiên hoặc nướng lại để gia đình dùng, tránh lãng phí. Đến khi xuất hiện triệu chứng đi ngoài phân đen, ra máu, chị mới đi khám và phát hiện có khối u trực tràng, sinh thiết xác nhận UT.
“Chế độ ăn uống không lành mạnh có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư, thậm chí đẩy nhanh quá trình tiến triển bệnh,” bác sĩ Nam nhấn mạnh.
UT tiêu hóa gia tăng ở người trẻ
Đây không phải là trường hợp cá biệt. Bác sĩ Nam cho biết ông đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân trẻ tuổi mắc UT tiêu hóa do lối sống thiếu khoa học. Một thanh niên 30 tuổi, làm việc ở nước ngoài, thường xuyên thức khuya, ăn đồ ăn nhanh, ít vận động, được chẩn đoán UT đại tràng giai đoạn ba với di căn. Một trường hợp khác, nam giới 36 tuổi, nghiện rượu và thuốc lá, tiêu thụ nhiều thịt nhưng ít rau xanh, cũng mắc UT khi còn rất trẻ.
Theo thống kê từ Tổ chức Ung thư Thế giới (Globocan) năm 2020, tại Việt Nam có hơn 14.000 ca mắc mới và hơn 7.500 ca tử vong do UT đại trực tràng. Đáng lo ngại, căn bệnh này đang có xu hướng gia tăng ở nhóm tuổi 30-40, thậm chí có trường hợp dưới 20 tuổi.
Bác sĩ Nguyễn Bình Nguyên, Trung tâm Tiêu hóa Gan Mật, Bệnh viện Bạch Mai, nhận định nguyên nhân chính là do lối sống và chế độ ăn uống “Tây hóa”. Thói quen tiêu thụ nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, ăn ít rau củ, hút thuốc, uống rượu bia và ít vận động là những yếu tố nguy cơ hàng đầu.
Theo Tổ chức Nghiên cứu UT Quốc tế (IARC), thịt đỏ và đặc biệt là các loại thịt chế biến sẵn ở nhiệt độ cao như chiên, nướng được xếp vào nhóm có thể gây ung thư. Nhiều nghiên cứu cho thấy ăn 100g thịt đỏ mỗi ngày làm tăng nguy cơ ung thư lên 17%, còn nếu tiêu thụ thêm 50g thịt chế biến sẵn mỗi ngày (như xúc xích, thịt xông khói), nguy cơ này tăng thêm 18%.
Không chỉ vậy, một nghiên cứu tại Singapore cũng phát hiện thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều đường và chất béo có thể sản sinh hợp chất methylglyoxal, ảnh hưởng đến gene chống khối u, làm tăng nguy cơ UT.
Ngoài chế độ ăn, những thói quen như chiên, nướng thực phẩm nhiều lần, sử dụng thực phẩm ôi thiu, quá hạn, hay lạm dụng gia vị không đảm bảo an toàn cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Bên cạnh đó, lối sống ít vận động, hút thuốc lá và uống rượu bia thường xuyên càng khiến hệ tiêu hóa chịu nhiều áp lực hơn.
Cách phòng ngừa UT tiêu hóa
Ngoài yếu tố dinh dưỡng, một số nguy cơ khác có thể làm tăng khả năng mắc UT đại trực tràng như tuổi tác, tiền sử viêm ruột mạn tính, xạ trị vùng bụng, hoặc di truyền trong gia đình. Khoảng 5% ca bệnh liên quan đến đột biến gene, chẳng hạn như hội chứng Lynch.
Xem thêm: Đây là danh sách các chất gây UT đã được chứng minh, mỗi miếng bạn ăn đều đang nuôi dưỡng tế bào UT
Năm 2017, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Trung Quốc đã công bố danh sách các chất gây ung thư do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) tổng hợp. Danh sách này phân loại các tác nhân gây ung thư thành năm nhóm (1, 2A, 2B, 3, 4), trong đó nhóm 1 bao gồm những chất đã được chứng minh có khả năng gây ung thư ở người.
Dưới đây là bảy nhóm thực phẩm có chứa các chất thuộc nhóm 1 trong danh sách này:
1. Thực phẩm bị mốc – Nguy cơ ung thư gan
Theo bác sĩ Lục Âm Anh, chuyên gia tại Bệnh viện ở Trung Quốc, việc tiêu thụ thực phẩm bị mốc có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan. Nguyên nhân là do aflatoxin – một trong những chất gây ung thư mạnh nhất, đã được WHO xếp vào nhóm 1 từ năm 1993.
2. Cá muối – Nguy cơ ung thư vòm họng
Cá muối kiểu Trung Quốc đã được WHO xác định là tác nhân gây ung thư từ năm 2012. Các nghiên cứu chỉ ra rằng quá trình ướp muối và làm khô cá có thể tạo ra nitrosamine – một chất có thể gây ung thư vòm họng, đặc biệt phổ biến ở miền Nam Trung Quốc và Đông Nam Á.
3. Trầu cau – Nguy cơ ung thư khoang miệng
Theo một cuộc khảo sát tại Hồ Nam, 90% bệnh nhân ung thư miệng có tiền sử nhai trầu cau. Chất arecoline trong trầu cau có thể gây biến đổi niêm mạc miệng, làm tăng nguy cơ ung thư khoang miệng.
4. Rượu bia – Nguy cơ ung thư thực quản
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Cell Research (2020) cho thấy người Đông Á có tỷ lệ đột biến gene ALDH2 cao, làm giảm khả năng chuyển hóa ethanol trong rượu thành chất vô hại. Điều này khiến acetaldehyde tích tụ trong cơ thể, làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
5. Thuốc lá – Nguy cơ ung thư phổi
Hút thuốc lá và tiếp xúc với khói thuốc là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi. Theo bác sĩ Trương Vĩnh Sinh (Bệnh viện Đông Phương, Trung Quốc), khói thuốc chứa hơn 7.000 hợp chất hóa học, trong đó hàng trăm chất độc hại và nhiều chất gây ung thư như nicotine và hắc ín.
6. Thực phẩm nướng, chiên rán – Nguy cơ ung thư dạ dày
Các nghiên cứu tại Trung Quốc chỉ ra rằng hơn 50% bệnh nhân ung thư dạ dày trong độ tuổi 30-40 có thói quen ăn đồ nướng hoặc chiên rán. Những món ăn này chứa benzo[a]pyrene, một chất có khả năng gây đột biến tế bào và làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.
7. Đồ uống quá nóng – Nguy cơ ung thư thực quản
Theo một báo cáo trên The Lancet Oncology (2016), uống nước nóng trên 65°C thường xuyên có thể làm tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến viêm mãn tính và làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
Lời khuyên từ chuyên gia
Để bảo vệ sức khỏe, các chuyên gia khuyến cáo:
– Hạn chế tiêu thụ thực phẩm đã bị mốc hoặc lên men không kiểm soát.
– Giảm lượng cá muối, thực phẩm chiên rán và đồ nướng trong khẩu phần ăn.
– Tránh hút thuốc và hạn chế uống rượu.
– Không uống nước quá nóng, nên để nhiệt độ nước dưới 60°C trước khi uống.
Những thực phẩm kể trên không phải là nguyên nhân duy nhất gây ung thư, nhưng việc hạn chế hoặc loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Ung thư có thể phòng ngừa được nếu duy trì lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống khoa học.
